DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA |
10 grudnia 1948 roku Zgromadzenie Ogólne
Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło i proklamowało Powszechną
Deklarację Praw Człowieka. W następstwie tego historycznego wydarzenia
Zgromadzenie Ogólne wezwało Państwa Członkowskie do opublikowania tekstu
Deklaracji i do "spowodowania, aby Deklaracja była rozpowszechniana,
pokazywana, czytana i objaśniana przede wszystkim w szkołach i innych
instytucjach oświatowych, wszędzie bez względu na status polityczny kraju
lub terytorium".
Preambuła
Zważywszy, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i
niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą
wolności, sprawiedliwości i pokoju świata,
Zważywszy, że nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw człowieka
doprowadziło do aktów barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem
ludzkości, i że ogłoszono uroczyście jako najwznioślejszy cel ludzkości
dążenie do zbudowania takiego świata, w którym ludzie korzystać będą z
wolności słowa i przekonań oraz z wolności od strachu i nędzy,
Zważywszy, że konieczne jest zawarowanie praw człowieka przepisami
prawa, aby nie musiał - doprowadzony do ostateczności - uciekać się do
buntu przeciw tyranii i uciskowi,
- Zważywszy, że konieczne jest popieranie rozwoju przyjaznych
stosunków między narodami,
Zważywszy, że Narody Zjednoczone w przyjętej przez siebie
Karcie potwierdziły wiarę w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość
jednostki oraz w równouprawnienie mężczyzn i kobiet, a także wyraziły wolę
popierania postępu społecznego i poprawy warunków życia w większej
wolności,
Zważywszy, że Państwa Członkowskie podjęły się we współpracy
z Organizacją Narodów Zjednoczonych zapewnić powszechne poszanowanie i
przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności,
Zważywszy, że jednakowe rozumienie tych praw i wolności ma
olbrzymie znaczenie dla ich pełnej realizacji,
Przeto ZGROMADZENIE OGÓLNE ogłasza uroczyście niniejszą Powszechną
Deklarację Praw Człowieka jako wspólny najwyższy cel wszystkich ludów i
wszystkich narodów, aby wszyscy ludzie i wszystkie organy społeczeństwa -
mając stale w pamięci niniejszą Deklarację - dążyły w drodze nauczania i
wychowywania do rozwijania i poszanowania tych praw i wolności i aby
zapewniły za pomocą postępowych środków o zasięgu krajowym i
międzynarodowym powszechne i skuteczne uznanie i stosowanie tej Deklaracji
zarówno wśród narodów Państw Członkowskich, jak i wśród narodów
zamieszkujących obszary podległe ich władzy.
Artykuł 1
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych
praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec
innych w duchu braterstwa.
Artykuł 2
(1) Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności zawarte w
niniejszej Deklaracji bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru,
płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości,
pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego
stanu.
(2) Nie wolno czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji
politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego
dana osoba przynależy, bez względu na to, czy dany kraj lub obszar jest
niepodległy, czy też podlega systemowi powiernictwa, nie rządzi się
samodzielnie lub jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swej
niepodległości.
Artykuł 3
Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.
Artykuł 4
Nie wolno nikogo czynić niewolnikiem ani nakładać na nikogo służebności;
niewolnictwo i handel niewolnikami są zakazane we wszystkich swych
postaciach.
Artykuł 5
Nie wolno nikogo torturować ani karać lub traktować w sposób okrutny,
nieludzki lub poniżający.
Artykuł 6
Każdy człowiek ma prawo do uznawania wszędzie swojej osobowości prawnej.
Artykuł 7
Wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo, bez jakiejkolwiek różnicy, do
jednakowej ochrony prawnej. Wszyscy mają prawo do jednakowej ochrony przed
jakąkolwiek dyskryminacją będącą pogwałceniem niniejszej Deklaracji i
przed jakimkolwiek narażeniem na taką dyskryminację.
Artykuł 8
Każdy człowiek ma prawo do skutecznego odwoływania się do kompetentnych
sądów krajowych przeciw czynom stanowiącym pogwałcenie podstawowych praw
przyznanych mu przez konstytucję lub przez prawo.
Artykuł 9
Nikogo nie wolno samowolnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju.
Artykuł 10
Każdy człowiek ma na warunkach całkowitej równości prawo, aby przy
rozstrzyganiu o jego prawach i zobowiązaniach lub o zasadności wysuwanego
przeciw niemu oskarżenia o popełnienie przestępstwa, być wysłuchanym
sprawiedliwie i publicznie przez niezależny i bezstronny sąd.
Artykuł 11
(1) Każdy człowiek oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo,
aby uznawano go za niewinnego dopóty, dopóki nie udowodni mu się winy
zgodnie z prawem podczas publicznego procesu, w którym zapewniono mu
wszystkie konieczne środki obrony.
(2) Nikt nie może być skazany za przestępstwo z powodu działania
lub zaniechania nie stanowiącego w chwili jego dokonania przestępstwa
według prawa krajowego lub międzynarodowego. Nie wolno także wymierzać
kary wyższej niż ta, która była przewidziana w chwili popełnienia
przestępstwa.
Artykuł 12
Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne,
domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub
dobremu imieniu. Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko
takiej ingerencji lub uwłaczaniu.
Artykuł 13
(1) Każdy człowiek ma prawo swobodnego poruszania się i wyboru
miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa.
(2) Każdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w
to swój własny, i powrócić do swego kraju.
Artykuł 14
(1) Każdy człowiek ma prawo ubiegać się o azyl i korzystać z niego w
innym kraju w razie prześladowania.
(2) Nie można powoływać się na to prawo w przypadku ścigania
wszczętego rzeczywiście z powodu popełnienia przestępstwa pospolitego lub
czynu sprzecznego z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Artykuł 15
(1) Każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa.
(2) Nie wolno nikogo pozbawiać samowolnie obywatelstwa ani nikomu
odmawiać prawa do zmiany obywatelstwa.
Artykuł 16
(1) Mężczyźni i kobiety, bez względu na jakiekolwiek różnice rasy,
narodowości lub wyznania, mają prawo po osiągnięciu pełnoletności do
zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Maja oni równe prawa w
odniesieniu do zawierania małżeństwa, podczas jego trwania i po jego
ustaniu.
(2) Małżeństwo może być zawarte jedynie za swobodnie wyrażoną pełną
zgodą przyszłych małżonków.
(3) Rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma
prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i Państwa.
Artykuł 17
(1) Każdy człowiek, zarówno sam jak i wespół z innymi, ma prawo do
posiadania własności.
(2) Nie wolno nikogo samowolnie pozbawiać jego własności.
Artykuł 18
Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to
obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę głoszenia swego
wyznania lub wiary bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi,
publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu
i przestrzeganie obyczajów.
Artykuł 19
Każdy człowiek ma prawo do wolności opinii i do jej wyrażania; prawo to
obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania
i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu
na granice.
Artykuł 20
(1) Każdy człowiek ma prawo do spokojnego zgromadzania i
stowarzyszania się.
(2) Nikogo nie można zmuszać do przynależności do jakiegokolwiek
ugrupowania.
Artykuł 21
(1) Każdy człowiek ma prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym
krajem bezpośrednio lub poprzez swobodnie wybranych przedstawicieli.
(2) Każdy człowiek ma prawo równego dostępu do służby publicznej w
swoim kraju.
(3) Wola ludu jest podstawą władzy rządu; wola ta wyraża się w
przeprowadzanych okresowo rzetelnych wyborach, opartych na zasadzie
powszechności, równości i tajności, lub na innej równorzędnej procedurze,
zapewniającej wolność wyborów.
Artykuł 22
Każdy człowiek ma, jako członek społeczeństwa, prawo do ubezpieczeń
społecznych; ma również prawo do urzeczywistniania - poprzez wspólny
wysiłek narodu i współpracę międzynarodową oraz zgodnie z organizacją i
zasobami każdego Państwa - swych praw gospodarczych, społecznych i
kulturalnych, niezbędnych dla poczucia godności i swobodnego rozwoju
osobowości.
Artykuł 23
(1) Każdy człowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru miejsca
pracy, do odpowiednich i zadowalających warunków pracy oraz do ochrony
przed bezrobociem.
(2) Każdy człowiek, bez względu na jakiekolwiek różnice, ma prawo
do równej płacy za równą pracę.
(3) Każdy pracujący ma prawo do odpowiedniego i zadowalającego
wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję
odpowiadająca godności ludzkiej i uzupełnianego w razie potrzeby innymi
środkami pomocy społecznej.
(4) Każdy człowiek ma prawo do tworzenia związków zawodowych i do
przystępowania do związków zawodowych dla ochrony swych interesów.
Artykuł 24
Każdy człowiek ma prawo do wypoczynku, włączając w to rozsądne
ograniczenie godzin pracy i okresowe płatne urlopy.
Artykuł 25
(1) Każdy człowiek ma prawo do poziomu życia zapewniającego zdrowie
i dobrobyt jemu i jego rodziny, włączając w to wyżywienie, odzież,
mieszkanie, opiekę lekarska i konieczne świadczenia socjalne, oraz prawo
do poczucia bezpieczeństwa w przypadku bezrobocia, choroby, kalectwa,
wdowieństwa, starości lub utraty środków do życia w inny sposób od niego
niezależny.
(2) Matka i dziecko mają prawo do specjalnej opieki i pomocy.
Wszystkie dzieci, zarówno małżeńskie jak i pozamałżeńskie, korzystają z
jednakowej ochrony społecznej.
Artykuł 26
(1) Każdy człowiek ma prawo do nauki. Nauka będzie bezpłatna,
przynajmniej na szczeblu podstawowym. Nauka podstawowa będzie obowiązkowa.
Oświata techniczna i zawodowa będzie powszechnie dostępna, a studia wyższe
będą dostępne dla wszystkich na równych zasadach w zależności od
uzdolnień.
(2) Nauczanie będzie ukierunkowane na pełen rozwój osobowości
ludzkiej i umocnienie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności.
Będzie ono krzewić wzajemne zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między
wszystkimi narodami, grupami rasowymi i religiami, a także wspierać
działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych zmierzającą do utrzymania
pokoju.
(3) Rodzice maję prawo pierwszeństwa w wyborze rodzaju nauczania,
którym objęte będą ich dzieci.
Artykuł 27
(1) Każdy człowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu
kulturalnym swojej społeczności, do korzystania ze zdobyczy kultury, do
uczestniczenia w postępie nauki i do korzystania z jej dobrodziejstw.
(2) Każdy człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych
korzyści wynikających z jakiejkolwiek jego działalności naukowej,
literackiej lub artystycznej.
Artykuł 28
Każdy człowiek ma prawo do takiego porządku społecznego i
międzynarodowego, w którym prawa i wolności zawarte w niniejszej
Deklaracji mogą być w pełni realizowane.
Artykuł 29
(1) Każdy człowiek ma obowiązki wobec społeczeństwa, bez którego
niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jego osobowości.
(2) W korzystaniu ze swoich praw i wolności każdy człowiek podlega
jedynie takim ograniczeniom, które są ustalone przez prawo wyłącznie w
celu zapewnienia właściwego uznania i poszanowania praw i wolności innych
i w celu uczynienia zadość słusznym wymogom moralności, porządku
publicznego i powszechnego dobrobytu w demokratycznym społeczeństwie.
(3) Te prawa i wolności nie mogą w żadnym przypadku być egzekwowane
w sposób sprzeczny z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Artykuł 30
Żadnego z postanowień niniejszej Deklaracji nie można rozumieć jako
udzielającego jakiemukolwiek Państwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek
prawa do podejmowania działalności lub wydawania aktów zmierzających do
podważenia któregokolwiek z praw i wolności zawartych w niniejszej
Deklaracji.
|
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka wciąż
pozostaje najważniejszym dokumentem na świecie. Jest pierwszym
powszechnym dokumentem dotyczącym niezbywalnych praw człowieka i
wyznaczającym normy dla wszystkich ludzi i narodów. Powszechna
Deklaracja Praw Człowieka (UHDR) stanowi podstawę
międzynarodowego prawa praw człowieka.
Od 60 lat Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jest inspiracją
wielu obowiązujących międzynarodowych umów dotyczących ochrony praw
człowieka, przyczyniając się do rozwoju praw człowieka na całym
świecie. Dziś ten wciąż "żywy" dokument ma większe znaczenie
niż kiedykolwiek wcześniej. Nadal jest inspiracją przy rozwiązywaniu
problemów wynikłych z konfliktów zbrojnych, w społeczeństwach
cierpiących z powodu represji i wszelkich dążeniach do przestrzegania
praw człowieka.
Podstawowe prawa: prawo do życia, równość wobec prawa, wolność słowa,
prawo do pracy, bezpieczeństwo socjalne oraz edukacja, stały się
obowiązujące w państwach, które je ratyfikowały. Międzynarodowe Pakty
Praw Człowieka i Powszechna Deklaracja Praw Człowieka tworzą
Międzynarodową Kartę Praw.
Już 60 lat temu, po raz pierwszy w historii świata, w Powszechnej
Deklaracji Praw Człowieka uznano fundamentalną wartość: prawa
człowieka wynikają z przyrodzonej godności i są troską całej
społeczności międzynarodowej. Deklaracja wytrzymała próbę czasu i
ataki, które zarzucały jej relatywizm. Deklaracja oraz zawarte w niej
podstawowe wartości: niedyskryminacja, równość, sprawiedliwość i
powszechność dotyczą każdego człowieka. Powszechna Deklaracja Praw
Człowieka należy do wszystkich ludzi.
|
|
|
|
|
|